เปิดคำให้การคณบดี นิติฯ มช.คนใหม่ คดี #เชียงใหม่จะไม่ทน ยันเสรีภาพชุมนุมได้รับการรับรองตาม รธน.

คำให้การฉบับเต็มของ นัทมน คงเจริญ

1. ความเห็นเกี่ยวกับเสรีภาพในการแสดงออกและการชุมนุมสาธารณะ ในด้านแนวคิด กฎหมายระหว่างประเทศและรัฐธรรมนูญของไทย

เสรีภาพในการแสดงออกและการชุมนุมสาธารณะถือเป็นหลักการพื้นฐานสำคัญของสังคมในระบอบเสรีประชาธิปไตยที่ต้องได้รับการคุ้มครอง

ในกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (ICCPR) มาตรา 19 รับรองเสรีภาพในการแสดงออกซึ่งความคิดเห็นของตนได้ตามใจปรารถนา หากบุคคลหลายคนมีความคิดเห็นอย่างเดียวกันย่อมสามารถรวมตัวกันแสดงออกซึ่งความเห็นนั้นๆ ได้ ใน ICCPR มาตรา 21 การชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธต้องได้รับการคุ้มครองเนื่องจากเป็นเสรีภาพสำคัญประการหนึ่ง

รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 ก็ได้รับรองเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นไว้อย่างชัดเจน ดังนี้

มาตรา 34 บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น การพูด การเขียน การพิมพ์ การโฆษณา และการสื่อความหมายโดยวิธีอื่น การจำกัดเสรีภาพดังกล่าวจะกระทำมิได้ เว้นแต่โดยอาศัยอำนาจตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายที่ตราขึ้นเฉพาะเพื่อรักษาความมั่นคงของรัฐ เพื่อคุ้มครองสิทธิหรือเสรีภาพของบุคคลอื่น เพื่อรักษาความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน หรือเพื่อป้องกันสุขภาพของประชาชน

 มาตรา 44 บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ

การจำกัดเสรีภาพตามวรรคหนึ่งจะกระทำมิได้ เว้นแต่โดยอาศัยอำนาจตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายที่ตราขึ้นเพื่อรักษาความมั่นคงของรัฐ ความปลอดภัยสาธารณะ ความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน หรือเพื่อคุ้มครองสิทธิหรือเสรีภาพของบุคคลอื่น

การจำกัดเสรีภาพในการชุมนุมสามารถกระทำได้ในกรณีมีกฎหมายตราขึ้นเพื่อห้ามการกระทำที่กระทบต่อความมั่นคงของรัฐ ความปลอดภัยสาธารณะ ความสงบเรียบร้อยฯ อย่างไรก็ตาม การจำกัดเสรีภาพในการชุมนุมสาธารณะก็จะต้องเป็นไปเพียงเท่าที่จำเป็นและไม่กระทบถึงสาระสำคัญของเสรีภาพดังกล่าว โดยการจำกัดเสรีภาพต้องวางอยู่หลักแห่งความได้สัดส่วน (Proportionality Principle) และหลักแห่งความจำเป็น

2. การใช้อำนาจตาม พ.ร.ก. การบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน พ.ศ. 2548

พ.ร.ก. การบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน พ.ศ. 2548 (พ.ร.ก. ฉุกเฉินฯ) เป็นกฎหมายให้อำนาจนายกรัฐมนตรีประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน ซึ่งในสถานการณ์ดังกล่าว นายกรัฐมนตรีมีอำนาจสั่งการลัดขั้นตอนปกติ, มีอำนาจออกกฎหมายเพื่อบังคับแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน, และพนักงานเจ้าหน้าที่ของรัฐไม่ต้องรับผิดตามกฎหมาย นอกจากนี้ สิทธิและเสรีภาพของประชาชนยังถูกจำกัดอย่างกว้างขวาง รวมทั้งการจับกุม คุมขัง ค้นเคหสถาน สิทธิในการเดินทาง แสดงความเห็น และการเสนอข่าว

ทั้งนี้ ตามมาตรา 4 สถานการณ์ฉุกเฉิน หมายถึง “สถานการณ์อันกระทบหรืออาจกระทบต่อความสงบเรียบร้อยของประชาชน หรือเป็นภัยต่อความมั่นคงของรัฐ หรืออาจทำให้ประเทศหรือบางท้องที่ตกอยู่ในภาวะคับขัน หรือมีการก่อการร้าย ซึ่งจำเป็นต้องมีมาตรการเร่งด่วนเพื่อรักษาไว้ซึ่งระบอบการปกครอง เอกราช ผลประโยชน์ของชาติ ความปลอดภัยของประชาชน การป้องปัดหรือแก้ไขความเสียหายจากภัยพิบัติ”

นับตั้งแต่การแพร่กระจายของไวรัสโควิด 19 ได้มีประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินในทุกเขตท้องที่ทั่วราชอาณาจักร ตั้งแต่วันที่ 26 มีนาคม 2563 และได้ขยายระยะเวลาการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินมาอย่างต่อเนื่องโดยในปัจจุบันขยายออกไปถึงวันที่ 31 พฤษภาคม 2564 ด้วยการให้เหตุผลว่าเป็นสถานการณ์ฉุกเฉินที่เป็นภัยคุกคามความปลอดภัยและความสงบเรียบร้อยของประชาชน ความมั่นคงปลอดภัยด้านสาธารณสุข และระบบเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ กรณีจึงมีความจำเป็นที่จะต้องคงไว้ซึ่งมาตรการที่เข้มข้นและมีประสิทธิภาพในการเฝ้าระวังและสอบสวนโรค รวมทั้งควบคุมการแพร่ระบาดของโรคเพื่อความมั่นคงปลอดภัยทางด้านสาธารณสุขของประเทศ

อย่างไรก็ตาม หากพิจารณาจากข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นจะพบว่าการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินที่ครอบคลุมไปทุกพื้นที่โดยไม่มีการแยกแยะ ทั้งที่จากรายงานของหน่วยงานราชการพบว่าในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่ไม่มีการพบผู้ป่วยติดเชื้อโควิด 19 มาตั้งแต่วันที่ 12 มกราคม 2564 พื้นที่จังหวัดเชียงใหม่จึงย่อมมิได้ตกอยู่ภายในสถานการณ์ฉุกเฉินตามที่กำหนดไว้ในกฎหมายดังกล่าว การให้เหตุผลในการประกาศใช้ พ.ร.ก. ฉุกเฉินฯ ที่ครอบคลุมพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่ จึงย่อมถือได้ว่าเป็นการกระทำที่มิได้เป็นไปตามเหตุผลของ พ.ร.ก. ฉุกเฉินฯ ที่มุ่งหมายให้ประกาศใช้ในสถานการณ์ที่มีความจำเป็นอย่างยิ่งยวด

นอกจากนั้นแล้ว หากพิจารณาจากการจัดกิจกรรมของทางผู้ต้องหาที่ได้มีการจัดกิจกรรม “เชียงใหม่จะไม่ทน” ขึ้นที่ลานประตูท่าแพในช่วงวันที่ 29 กรกฎาคม 2563 ซึ่งจะพบว่าภายหลังจากการกิจกรรมก็มิได้มีรายงานการติดเชื้อโควิด 19 เกิดขึ้นแต่อย่างใด อันย่อมแสดงให้เห็นว่าในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่มีความปลอดภัยจากโรคระบาดในระดับที่สูง รวมถึงการจัดการชุมนุมก็ไม่ได้เป็นสาเหตุของการแพร่กระจายโรค การบังคับใช้ พ.ร.ก. ฉุกเฉินฯ กับผู้ร่วมชุมนุมในกิจกรรมดังกล่าวจึงย่อมเห็นได้ชัดเจนว่าเป็นการมุ่งใช้กฎหมาย พ.ร.ก. ฉุกเฉินฯ โดยที่มิได้มีการคำนึงถึงเสรีภาพในการชุมนุมแต่อย่างใด

3.การดำเนินคดีกับผู้ต้องหาในคดีนี้เป็นไปเพื่อปิดกั้นหรือแทรกแซงการใช้เสรีภาพหรือการมีส่วนร่วมของประชาชน (SLAPP: Strategic Lawsuit against Public Participation) หรือไม่

หากพิจารณาจากความสำคัญของเสรีภาพในการแสดงออกและเสรีภาพในการชุมนุมตามที่ได้มีการรับรองไว้ทั้งในกฎหมายระหว่างประเทศและรัฐธรรมนูญของไทย แต่เจ้าหน้าที่รัฐกลับเลือกใช้ พ.ร.ก. ฉุกเฉินฯ อันมีความมุ่งหมายสำหรับสถานการณ์ไม่ปกติที่ต้องได้รับการควบคุมอย่างใกล้ชิด ซึ่งในการประกาศใช้ในช่วงเวลานี้ต้องการควบคุมการแพร่กระจายของโรคไวรัสโควิด 19 แต่กลับถูกมาบังคับใช้กับการชุมนุมอย่างไม่มีการจำแนกแยกแยะ ส่วนการแจ้งข้อหาตามประมวลกฎหมายอาญา ก็เป็นการบังคับใช้กฎหมายที่ไม่สอดคล้องกับบทบัญญัติและการตีความตามหลักของกฎหมายอาญา

ด้วยเหตุผลที่กล่าวจึงย่อมไม่อาจเข้าใจเป็นอื่นไปได้นอกจากการเข้าใจว่าการดำเนินคดีที่เกิดขึ้นเป็นไปเพื่อปิดกั้นเสรีภาพของประชาชนในการแสดงความเห็นต่อรัฐบาลหรือ SLAPP อย่างชัดเจน